vrijdag 8 april 2022

Kort commentaar op het Collectagebed Donderdag in de 5e week van de Veertigdagentijd - smeekbede om bescherming en barmhartigheid met kanttekening dat wij daartegenover ons best moeten doen.


Adesto, Domine, supplicibus tuis, et spem suam in tua misericordia collocantes tuere propitius, ut, a peccatorum labe mundati,

in sancta conversatione permaneant, 

et promissionis tuæ perficiantur heredes.


Heer, luister naar ons gebed en bescherm allen die hun hoop stellen op uw barmhartigheid. Geef dat zij, vrij van zondesmet, 

voortaan een heilig leven leiden 

en maak hen tot erfgenamen van uw belofte.


Het collectagebed is, op een enkele wijziging na, ontleend aan het Sacramentarium Leonianum (Verona, kapittelbibliotheek LXXXV), tweede helft van de zesde eeuw, folio 915.

(permaneant et + consequentes sufficientiam temporalem) 

Uit de bede van de originele leoninische tekst is echter het gedeelte gewist dat God om “levensonderhoud voor de tijd van nu” vraagt, ofschoon dikwijls in de oraties van de H. Eucharistie om hulp/ genade voor deze tijd (op aarde) én voor de eeuwigheid wordt gebeden. Om dat wat voor het leven hier op aarde en om dat wat voor het eeuwige leven noodzakelijk is. Het eeuwige is hier het ‘beloofde erfdeel’, “de erfgenamen van uw belofte” (Altaarmissaal 1979, 282-283). Het weglaten van bovengenoemd tekstgedeelte heft de oorspronkelijke vorm van de bede (dit is het tweede deel van de oratie) op. De oorspronkelijke vorm bestond uit twee elementen, elk samengesteld uit een participiumvorm en een verbum in de coniunctivusvorm ter uitdrukking van een wens: “Mundati – permaneant” en “consequentes perficiantur heredes”, [opdat zij] gereinigd van zondesmet, voortaan in een heilig leven volharden en tijdelijk levensonderhoud verwervend, erfgenamen worden van uw beloften.

De oratie wordt geopend met het dikwijls voorkomende “adesto!” Wees ons nabij, help ons!

Het is een aangrijpende roep van vertrouwen als mensen in nood verkeren. Daarom gaat het ook aldus verder: “… allen die hun hoop stellen op uw barmhartigheid.” Om deze reden vraagt het gebed om bescherming, zoals in de dubbele, respectievelijk viervoudige bede uiteengevouwen wordt.

De Nederlandse versie van het Altaarmissaal zwakt het “adesto” af. Ook dat verstoort helaas de opbouw van de oorspronkelijke oratie: 

Adesto - tuere

Mundati permaneant – consequentes perficiantur heredes

Al bij al kan zonder voorbehoud worden geconstateerd dat de tekstuele veranderingen niet kunnen worden gekwalificeerd als verbeteringen.

Behouden is de boodschap dat we God om bescherming en barmhartigheid smeken, opnieuw met de kanttekening dat wij van onze kant ook moeten doen wat we kunnen (“heilig leven”).