Antonio Ghislieri werd geboren in 1540 te Bosco Marengo (bij Alessandria). Op 15-jarige leeftijd werd hij lid van de Orde der Predikheren van Sint Dominicus en nam de kloosternaam Michele aan. Na een academische loopbaan legde hij zich toe op de prediking en de verdediging van de katholieke orthodoxie. Zijn goede reputatie zorgde ervoor dat de paus hem in 1556 benoemde tot bisschop van Sutri-Nepi en tot grootinquisiteur van Lombardije. Een jaar later werd hij kardinaal gecreëerd.
Na de dood van paus Pius IV was het aan het pleidooi van Sint Carolus Borromeo te danken dat Michele op 7 januari 1566 tot bisschop van Rome werd gekozen. Als paus Pius V voerde hij de besluiten van het Concilie van Trente uit. Deze hadden een tweeledig doel: de Kerk verdedigen tegen de aanvallen van het protestantisme en de Kerk van binnenuit zuiveren van de misbruiken die juist de aanleiding tot de reformatie vormden. Zo trad Pius krachtdadig op tegen nepotisme, aflatenhandel en het gebrek aan theologische kennis en morele discipline bij clerici. Wat betreft dit laatste drong hij erbij plaatselijke bisschoppen eropaan seminaries te stichten.
Om de geloofskennis van de leken op peil te houden, bracht Pius een vernieuwde versie van de Romeinse Catechismus uit. Liturgische uitwassen werden bestreden door de uitgave van het Romeins Brevier (1568) en het Romeins Missaal (1570). De orde van gebeden en de rituelen die door deze boeken werden vastgelegd, tegenwoordig aangeduid als 'Tridentijnse Ritus', hielden vier eeuwen stand.
Op het vlak van de internationale politiek speelde Pius een buitengewoon belangrijke rol. Hij steunde de Franse koning in zijn strijd tegen de calvinistische Hugenoten. Hij bemoedigde koningin Maria van Schotland die gevangen zat door toedoen van haar protestante rivaal koningin Elisabeth I van Engeland.
Om de dreiging van de Turken af te wenden, vormde Pius een militaire alliantie tussen Spanje, Genua en Venetië. Op 7 oktober 1571 versloeg deze liga de Turkse vloot tijdens de zeeslag bij Lepanto. De paus was ervan overtuigd dat deze overwinning was behaald door het bidden van de Rozenkrans, waartoe hij de christenheid had opgeroepen. Pius riep daarom 7 oktober uit tot feest van Onze Lieve Vrouw van de Rozenkrans.
Pauselijk wit
Pius V voerde de gewoonte in dat pausen een witte toog dragen. Oorspronkelijk ging het daarbij om het witte dominicaanse habijt, echter zonder de bijbehorende zwarte mantel.
Pius V, een ascetisch mens, stierf op 1 mei 1572 in Rome. Na zijn heiligverklaring in 1712 door paus Clemens XI werd zijn lichaam bijgezet in de basiliek Santa Maria Maggiore in Rome. Zijn liturgische feestdag is 30 april.
