Een vondst bij de opgravingen in 1878 (1) op de Kerkberg in de aanloop naar de kerkrestauratie 1880-1886 bevestigt deze traditionele identificatie van de Kerkberg met de berg Thabor. Men ontdekte twee reliëfs (2) in Romaanse stijl van kolenzandsteen met de figuren en de namen van de apostelen Joannes en Jacobus. Deze apostelen waren met de apostel Petrus - de oude kerkpatroon van Sint Odiliënberg tot 1686 - aanwezig bij de Gedaanteverandering van Christus op de berg Thabor.
Van de hoofdfiguur van deze groep, de apostel Petrus, werd geen reliëf aangetroffen. Mogelijk had zijn beeld als patronus ecclesiæ een meer centrale plaats in het interieur, bijvoorbeeld op het aan de H. Petrus toegewijde hoofdaltaar. Gedateerd begin 12e eeuw en kunsthistorisch verwant met producten uit de Maastricht-Luikse school (3) waren deze twee reliëfs blijkbaar bij de kerkrestauratie van 1680-1686 niet meer in de toen door pastoor W. Basel gerestaureerde kerk opgenomen: vermoedelijk zijn de reliëfs relicten van de in de loop van de 12e eeuw gebouwde Romaanse kerk. Hoe deze waardevolle reliëfs in de grond terecht zijn gekomen, is niet bekend en vraagt nader onderzoek.
Bijzonder is dat twee beelden van de apostelen Jacobus en Johannes uit de twaalfde eeuw die bij een vorige restauratie waren gevonden en in 1887 tot delging van de kosten waren verkocht aan het – toen nieuwe – Rijksmuseum te Amsterdam, recent zijn teruggekeerd in onze kerk. Deze twee zandstenen apostelreliëfs hebben daar 130 jaar lang in het Rijksmuseum gestaan als de op een na oudste Nederlandse beelden in de collectie.
Enkele jaren geleden heeft het kerkbestuur de twee 12e-eeuwse apostelbeelden uit het Rijkmuseum in Amsterdam weer naar St. Odiliënberg weten te halen, twee beelden die bij de restauratie van de kerk in de jaren 1880-1883 boven water kwamen maar ter financiering van de restauratie aan het toen pas gereed gekomen rijksmuseum (1885) werden verkocht. Na jarenlang deel uitgemaakt te hebben van de vaste collectie waren ze echter uiteindelijk toch in het depot beland. Daarom waren ze ook in Amsterdam blij dat ze hier in onze basiliek weer een vaste plek zouden krijgen. Dat was echter gemakkelijk er gezegd dan gedaan. Waar komen ze meest tot hun recht, waar doen ze het minst afbreuk aan sobere inrichting van na de oorlog? Zoveel mensen, zoveel zinnen.
Vandaag hebben de Thaborheiligen hun reis voltooid en hun definitieve bestemming bereikt: there is no place like home!
