Martyrologium Romanum
Te
Nancy in Frankrijk de zalige Maria Teresia van Jezus (Alexia) Le Clerc, maagd,
die samen met de heilige Petrus Fourier voor het onderwijs aan meisjes de
Congregatie stichtte van de Reguliere Kanunnikessen van Onze Lieve Vrouw volgens
de Regel van de heilige Augustinus.
Alix Le Clerc
Het Concilie van Trente (1545-1563) benadrukte de rol van de catechese, waaraan paus Pius X in zijn encycliek «Acerbo nimis » (« Het is in een veselijke en moeilijke tijd… » van 15 april 1905 refereerde door zijn voorganger paus Benedictus XIV te citeren die de
voorschriften van dit Concilie als volgt
samenvatte : « Het Concilie van Trente heeft twee voorname
verplichtingen opgelegd aan de zielzorgers : 1. Het volk te spreken over
de goddelijke dingen op de feestdagen en 2. De kinderen en de onwetenden te
onderrichten in de hoofdwaarheden van de goddelijke wet en van het
geloof » (Constitutie «Etsi minime »). Uitleg van het Evangelie
dus en onderwijs in de christelijke leer om door kennis van de waarheid en de
te volgen gedragslijn verbetering van leven en
beoefening van de deugden te
stimuleren, waarbij
in de geestelijke ontwikkeling van de christen ook kennis
van de profane cultuur een functie heeft. De H. Pierre Fourier [1565-1640], katholiek priester en
augustijner pater uit Lotharingen, een pionier van de « Réforme
Catholique » in Frankrijk in de geest van Trente, maar evenzeer pionier op
het terrein van de opvoeding van jongeren, schreef aan de vrouwelijke religieuzen van Mirecourt
in 1619 :« Gagner
une seule âme dans vos écoles..., est plus que de créer un monde » (Als u
één enkele ziel wint in uw scholen… betekent dat méér dan het scheppen van een
wereld).
Om te voorzien in de behoefte aan onderwijs voor meisjes richtte hij met de
jonge vrouwelijke jeugd van de stad en met Alix le Clerc uit
Romarimont een associatie op die
uitgroeide tot de Congregatie Notre Dame in 1628 (soms ook Congrgeatie van Sint
Augustinus genoemd) en die zich richtte op gratis onderricht aan meisjes. De
eerste school werd geopend in Poussay, niet ver van Mattaincourt, waar ook een
kapittel van adellijke dames was gevestigd. Tolerant als Pierre Fourier was
vroeg hij aan de religieuzen ook jonge protestantse leerlingen te ontvangen en
drong in een van zijn brieven aan niets
te ondernemen wat « hun geloof kon vertroebelen ».
Deze nieuwe
Congregatie betekende door de exclusieve binding aan het onderwijs aan
meisjes (aan de drie traditionele
reliegieuze geloften van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid werd een vierde
gelofte « van onderwijs » toegevoegd) markeerde een nieuw element in
de geschiedenis van de opvoeding en in de verdere ontwikkeling van
opvoedkundige principes in het onderwijs. In “les vrayes constitutions de la
congrégation Notre-Dame”, gepubliceerd in 1649, negen jaar na zijn dood,
ontwikkelde Pierre Fourier zijn visie:
Het onderwijs wordt gegeven aan groepen leerlingen
die eenzelfde niveau van vorming hebben. De school is verdeeld in
« klassen » en elke klas vervolgens in verschillende
« ordes ». Iedere orde omvat 15 tot 20 leerlingen en wordt geleid door
een meesteres. Omdat allen hetzelfde leerboek gebruiken, leren allen
tegelijkertijd lezen.
Deze nieuwe, rationele en effectieve methode zou
breed worden toegepast met het handboek « à bon marché ».
Men schrijft Pierre Fourier de uitvinding en het invoeren van het zwarte
schoolbord toe.
Pierre Fourier, priester, hervormer en opvoeder
Zaligverklaring 29.1.1730 door paus Benedictus XIII
Heiligverklaring 27.5.1897 door Paus Leo XIII
Alix le Clerc
Enige dochter van niet
onbemiddelde ouders, verwant aan de Lotharingse adel, had zij een onbezorgde en
vrolijke jeugd, maar een ernstige ziekte en vrome, ernstige lectuur brachten
haar ertoe na te denken over de vluchtigheid van het leven. Later zou ze
zeggen: ‘Het verheugde me mij terug te kunnen trekken uit de wereld die mij
verveelde zonder dat ik er de reden van kende’. Toch zocht ze nog een tijd de
plezierige kant van het leven totdat ze geleidelijk ontdekte tot Wie ze zich in
werkelijkheid getrokken voelde. Na een visioen van de H.Maagd tijdens de
hoogmis in de parochieker werd ze zich bewust van haar roeping. Ze veranderde
haar levensstijl, ging eenvoudig gekleed en wijdde zich exclusief aan gebed en
verstervingen, ook al riep dat verbazing in haar omgeving op.
Pierre Fourier die in
1597 pastoor werd in Mattaincourt, werd haar biechtvader en geestelijk leider.
Van haar kwam het idee
tot oprichting van een «Maison nouvelle de filles pour y pratiquer tout le bien
qu’on pourrait ». Haar biechtvader
temperde haar en adviseerde haar zich eerstens bezig te houden met de armen van
de streek.
Vader Jean, die
spotternijen uit zijn omgeving ondervond vanwege het gedrag van zijn dochter,
zond haar naar een kleine communiteit van adellijke dames in Poussay waar Alix
met enkele adellijke medewerksters een eerste school kon openen voor de
opvoeding van meisjes in 1598. Ondanks het succes van deze eerste school rezen
er moeilijkheden tengevolge waarvan communiteit en school werden geïnstalleerd
in Mattaincourt onder de protectie van Pierre Fourier. Hij belastte zich met
het verwerven van alle goedkeuringen voor het werk, zowel van de plaatselijke
bisschop als van Rome, welke in 1628, zes jaar na de dood van Alix werden
verkregen.
Nieuwe scholen werden
op diverse plaatsen in Lotharingen gesticht, ook in Nancy, waar Charles
kardinaal de Lorraine de acte van goedkeuring van de Congrégation de la
Bienheureuse Vierge Marie, tekende op 8 december 1603.
Op 21 november 1617
vond de eerste inkledingsceremonie van de zusters plaats, gepresideerd door de
primaat van Lotharingen in aanwezigheid van Pierre Fourier. Bij die
gelegenheid ontving Alix haar kloosternaam Mère Thérèse de Jésus.
In 1627 vestigden de
zusters zich in Luxemburg waar zij de primeur hadden de jonge meisjes van dat
land te onderwijzen : gratis, en met door de zusters verstrekt materiaal.
In 1793 werden tijdens de Franse Revolutie de
dertig zusters verdreven en de gebouwen bij openbare veiling verkocht.
In 1808 volgde terugkeer
naar Luxemburg en opening van nieuwe school en pensionaat. Sindsdien ook
oprichting van scholen in het Münsterland.
Aan de vooravond van
de Franse Revolutie telde het werk 84 kloosters en 4000 religieuzen. Tegen het
einde van de 19e eeuw was dit aantal, door talrijke omzwervingen te
wijten aan politieke ontwikkelingen geslonken tot 27 kloosters en 1200
religieuzen. In 1962 werd een fusie aangegaan met stichtingen buiten Frankrijk
onder de naam « Kanunnikessen van de H. Augustinus van de Congregatie van
Onze Lieve Vrouw ».
Door expansie in en
buiten Europa groeide de tak van de Derde Orde tot 1427 huizen en 15400
religieuzen in 1947, zie vindplaats.
Ziekte en dood
Na een werkzaam leven
van gebed en caritas, werd Alix in
september 1621 ernstig ziek en kon zij haar kamer niet meer verlaten.
Invloedrijke personen kwam regelmatig haar geestelijke hulp vragen.
In 1622, op het feest
van de Openbaring des Heren, verzamelde ze, drie dagen voor haar dood, de
communiteit rond zich en zei de zusters : « Je me souviendrai de vous
toutes devant Dieu. Pour votre compte, conservez-vous toujours dans la plus
entière union, usant de charité les uns envers les autres, car la charité et
l’union sont les moyens de maintenir votre Orde ».
Op 9 januari 1622
ontsliep zij in Nancy.
Drie dagen lang was er
grote toeloop van veel mensen die afscheid wilden nemen van deze « bonne
Mère », van haar die door Henri II, hertog van Lotharingen werd beschouwd
als een heilige.
Wonderen en
genezingen, officieel geattesteerd, ook door het Hertogelijk Huis, werden
gepubliceerd in een eerste biografie van 1666 : Vie de La Mère Alix le
Clerc.
Op 21 februari 1899
werd haar op voordracht van de bisschoppen van Saint Dié en Nancy door paus Leo
XIII de titel Venerabilis / Eerbiedwaardig toegekend.
Op 4 mei 1947 volgde
de zaligverklaring door Paus Pius XII.
Haar feestdag is 9
januari.
De relieken van de
Zalige Alix le Clerc werden in oktober 2007 overgebracht naar de kathedraal Notre Dame de l’Annonciation in Nancy.
In ons land draagt Woonzorg Vught de naam Alix le
Clerx . Woonzorg stelt appartementen beschikbaar voor kwetsbare ouderen en
mensen met beperkingen.
