Lectio divina lingua latina Liturgia Horarum Die 2 ianuarii 2018 Ss. Basilii Magni t Gregorii Nazianzeni, Episcoporum et Ecclesiæ Doctorum Memoria Quasi una anima, duo corpora ferens

Ad Officium lectionis

Introductio

Basilius natus est Cæsareæ in Cappadocia anno 330 ex familia christiana; litteris eruditus et virtutibus micans, vitam eremiticam agere cœpit, sed anno 370 episcopus suæ civitatis factus est. Contra Arianos pugnavit; multa egregie scripsit, et præcipue monasticas regulas, quibus plurimi orientales monachi etiam nunc astringuntur; egenos magnopere iuvit. Mortuus est anno 379, die 1 ianuarii.

Gregorius eodem anno 330 prope Nazianzum natus, multas peregrinationes suscepit ad scientiam acquirendam. Amicum Basilium in solitudine secutus est, sed presbyter et episcopus ordinatus est. Anno 381 episcopus Constantinopolitanus electus est; attamen, propter factiones Ecclesiam suam dividentes, Nazianzum recessit, ubi mortuus est die 25 ianuarii anni 389 vel 390. Eximiæ doctrinæ et eloquentiæ gratia, theologus vocatus est.

Lectio altera

Ex Oratiónibus sancti Gregórii Nazianzéni epíscopi

(Oratio 43, in laudem Basilii Magni, 15. 16-17. 19-21: PG 36, 514-523)

Quasi una anima, duo corpora ferens

Habébant nos Athénæ, velut fluxum quendam flúminis, ex eódem pátriæ fonte in divérsas regiónes doctrínæ cupiditáte disséctos, rursúmque, velut ex compósito, Deo vidélicet ita impellénte, coeúntes.

Tunc ígitur meum magnúmque Basilíum, non ipse solum veneratióne prosequébar, quod illíus tum in móribus gravitátem, tum in sermónibus maturitátem et prudéntiam conspícerem; sed áliis étiam, quibus non perínde cógnitus erat, ut idem fácerent persuadébam. Nam apud multos statim in veneratióne erat, ut qui fama et auditióne iam eum præcepíssent.

Ex quo quid cóntigit? Ipse solus fere ex ómnibus, qui studiórum causa Athénas veniébant, commúni lege solútus est, maiórem útique honórem, quam tirónis condício ferre videbátur, consecútus. Hoc nobis amicítiæ prælúdium; hinc necessitúdinis ignículus; sic mútuo amóre sauciáti sumus.

Ut témporis progréssu desidérium nostrum mútuo inter nos conféssi sumus, ac philosophíam id esse quod a nobis expeterétur, tum vero iam utérque álteri quidvis erámus, contubernáles, convictóres, concórdes, unum idémque spectántes, fervéntius cotídie ac fírmius desidérium nobis ínvicem colligéntes.

Par spes doctrínæ, hoc est, rei ómnium invidiosíssimæ, nos ducébat; et tamen áberat invídia, æmulátio autem in prétio habebátur. Hoc utríque certámen, non uter primas ferret, sed uter álteri eas concéderet; utérque enim alteríus glóriam pro sua ducébat.

Una utríque ánima videbátur, duo córpora ferens. Quod si fides iis mínime habénda est, qui ómnia in ómnibus rebus sita esse dicunt; at nobis certe credéndum est, quod utérque in áltero et apud álterum siti erámus.

Unum utríque opus et stúdium, virtus erat, et ad futúras spes vívere, nosque ita comparáre, ut, ante discéssum ex hac vita, hinc migrarémus. Quod quidem nobis ob óculos ponéntes, vitam actionésque omnes nostras dirigebámus, tum divíni præcépti ductum sequéntes, tum alter álteri virtútis stúdium exacuéntes; atque, nisi hoc arrogántius dícere vídear, utérque álteri norma et amússis erámus, qua rectum a pravo discérnitur.

Et cum áliis ália quædam cognoménta sint, vel a paréntibus accépta, vel ex seípsis, hoc est, ex própriis vitæ stúdiis institutísque comparáta: nobis contra, magna res et magnum nomen erat, christiános et esse et nominári.

Inleiding

Basilius, in 330 uit christelijke ouders geboren te Cesarea in Cappadocië, onderscheidde zich bijzonder door wetenschap en deugd. Na zijn studiejaren leidde hij een verstorven leven in de eenzaamheid, maar in 370 werd hij bisschop van zijn geboortestad. Krachtig bestreed hij de dwaalleer van de Arianen. Onder zijn vele en belangrijke geschriften nemen zijn regels voor de monniken een geheel eigen plaats in: nu nog worden zij door monniken in het Oosten onderhouden. Voor de armen toonde hij zich een vader. Hij stierf op 1 januari 379.

Eveneens in 330 werd Gregorius geboren nabij Nazianze. Voordat hij zijn vriend Basilius in de eenzaamheid volgde, had hij op vele reizen zijn geest verrijkt met kennis en wetenschap. Priester en bisschop gewijd, werd hij in 381 gekozen tot bisschop van Constantinopel, maar toen zijn kerk door partijtwisten verdeeld werd, trok hij zich terug in Nazianze, waar hij op 25 januari 389 of 390 stierf. Om zijn hoogstaande leer en zijn grote welsprekendheid wordt hij Gregorius de theoloog genoemd.

Tweede lezing

Uit een lofrede van de heilige Gregorius, bisschop van Nazianze († 390) op Basilius de Grote

Basilius en ik schenen maar één ziel te hebben, al leefden wij in twee lichamen.

Basilius en ik troffen elkaar in Athene. Als stromen van een rivier waren wij vanaf de ene bron, ons vaderland Kappadocië, omwille van onze opvoeding in verschillende richtingen uiteengegaan naar het buitenland en wij waren weer samengekomen. Het leek een afspraak, maar God had ons zo geleid.

Toentertijd had ik veel ontzag voor mijn grote vriend Basilius, omdat ik de ernst zag van zijn leefwijze en de rijpheid van zijn woord. Bovendien probeerde ik andere jonge mensen die ik ontmoette en die hem niet kenden, over te halen tot dezelfde houding. Bij de meesten stond hij direct hoog in aanzien: zijn faam was hem vooruitgegaan.

Wat gebeurde er toen? Vrijwel als enige van de in Athene aangekomen studenten werd hij na zijn studies in Caesarea en in Constantinopel van de algemene regels voor de ontgroening van nieuwkomers vrijgesteld en een hogere positie waardig geacht.

Dit werd het begin van onze vriendschap.

Daarna gebeurde ongeveer het volgende. Want dit mag ik niet overslaan. De Armeniërs zijn, heb ik gemerkt, een niet eenvoudig volk maar veeleer gesloten en onoprecht. Toen kwamen enkele studenten bij hem, die hem al eerder kenden door een oude vriendschap aan de retoricaschool van zijn vader, want zij waren op die school geweest.

Zij wendden vriendschap voor, maar hun drijfveer was jaloezie, geen welwillendheid. Zij stelden hem geen steekhoudende maar gezochte vragen en probeerden hem zo bij de eerste aanval onderuit te halen. Want zij kenden zijn goede aanleg van vroeger en waren afgunstig op de toen verworven eer. Het was natuurlijk verschrikkelijk dat zij die al eerder de filosofenmantel ontvangen hadden en zich geoefend hadden in het uitkramen van woorden, het nu moesten afleggen tegen een nieuwkomer van elders.

Maar ik was Atheens gezind en dom, zodat ik de afgunst niet opmerkte en vertrouwen had in hun voorwendsels. Toen echter kreeg ik het geheim van de discussies door - het kon trouwens niet verborgen blijven en kwam duidelijk aan het licht. Ik veranderde onmiddellijk mijn standpunt, gooide het roer om en viel hem bij. Hij vatte moed, sloeg hen met argumenten om de oren en liet hen niet los voordat zij volledig op de vlucht sloegen.

Toen wij na enige tijd elkaar onze idealen bekend maakten en wisten dat de filosofie ons beider doel was, toen waren wij alles voor elkaar: wij woonden onder hetzelfde dak en aten aan dezelfde tafel; één van hart waren wij, gericht op éénzelfde doel; en met de dag werd ons wederzijds streven sterker.

Het was voor ons beiden een wedstrijd, niet om de eerste prijs te behalen, maar om die aan de ander te geven. Want het aanzien dat de ander bereikte, beschouwden wij als onze eigen eer. Wij schenen maar één ziel te hebben, al leefden wij in twee lichamen. Slechts voor één zaak zetten wij ons in: de deugd en het leven, gericht op de verwachtingen van de toekomstige eeuw. En als dit niet te groots is om te zeggen, wij waren voor elkaar meetlat en paslood om recht van krom te onderscheiden.

Laat ieder een achternaam dragen die hij van zijn vader gekregen heeft, of een titel die hij zichzelf door eigen inspanning heeft verworven, het belangrijkste voor ons was het toen christen te zijn en die naam te dragen.