Uit een homilie van de heilige Johannes Chrysostomus, bisschop van Constantinopel († 407)
Adam en Christus, Eva en Maria.
Hebt ge die wonderbare overwinning gezien? En die grote daden, verricht op het kruis? Zal ik u iets vertellen dat nog wonderlijker is? Ga eens na hoe de overwinning is behaald en gij zult nog meer verstomd staan. Juist door datgene waardoor de duivel overwonnen had, heeft Christus over hem gezegevierd. Hij heeft hem met zijn eigen wapens verslagen. Hoor nu hoe dit is geschied.
De maagd, het hout en de dood betekenden onze ondergang. Die maagd was Eva, want ze had nog geen man bekend; het hout was de boom, de dood was de straf van Adam. Maar zie: weer is er een maagd, weer is er sprake van het hout en de dood, maar nu zijn deze tekens van ondergang tekens van overwinning geworden. In plaats van Eva komt Maria; in plaats van de boom van kennis van goed en kwaad is er de kruisboom; in plaats van de dood van Adam, de dood van Christus.
Ziet ge hoe de duivel met de wapens waarmee hij overwon zelf is overwonnen? Bij de boom heeft hij Adam verslagen; op het kruis heeft Christus de duivel overwonnen. Die eerste boom heeft de mens naar het dodenrijk verwezen; maar het kruishout riep zelfs hen die daarin al waren afgedaald terug. Voorts heeft die éne boom de gevangen genomen en naakte mens verborgen, maar aan die tweede boom is de overwinnaar, van zijn kleren beroofd, ten aanschouwen van allen omhooggeheven. De eerste dood trof ook hen die daarna geboren werden; Christus’ dood wekte zelfs hen die daarvóór geboren waren ten leven. ‘Wie kan al de machtige daden van de Heer verhalen?’ (Ps. 106 (105), 2). Door de dood zijn wij onsterfelijk geworden. Dat zijn de grote daden, verricht op het kruis.
Begrijpt gij nu de overwinning? Begrijpt gij hoe deze overwinning werd behaald? Verneem nu ook hoe deze overwinning zonder moeite en zonder inspanning van onze kant behaald werd? Wij hebben geen wapens met bloed bevlekt. Wij hebben niet op het slagveld gestaan. Wij hebben geen verwondingen opgelopen. Wij hebben geen oorlog gezien en toch hebben wij de zege behaald. De Heer heeft gestreden, wij hebben de overwinningskrans gekregen. Zijn triomf is ook de onze. Laten wij daarom in navolging van de soldaten vandaag met blijde stem lofzangen en liederen op deze overwinning aanheffen en de Heer jubelend toezingen: ‘De dood is verslonden, de zege is behaald! Dood, waar is uw overwinning? Dood, waar is uw angel?’ (1 Kor 15, 54-55).
Al deze grote daden heeft het kruis voor ons tot stand gebracht. Het kruis is het zegeteken, opgericht tegen de demonen, het wapen tegen de zonde, het zwaard waarmee Christus de slang heeft gedood. Het kruis is de wil van de Vader, de glorie van de eniggeboren Zoon, de vreugde van de Geest. Het kruis is het sieraad van de engelen, de bescherming van de kerk, de roem van Paulus. Het kruis is het bolwerk van de heiligen, het licht voor de hele wereld.