Kort commentaar op het Collectagebed van Palmzondag Hem navolgen in woord en daad

 

Omnipotens sempiterne Deus,

qui humano generi, ad imitandum humilitatis exemplum, Salvatorem nostrum carnem sumere, et crucem subire fecisti,

concede propitius,

ut et patientiæ ipsius habere documenta et resurrectionis consortia mereamur.

 Almachtige eeuwige God,

om aan de mensen een voorbeeld te geven van nederigheid hebt Gij gewild dat onze Verlosser mens werd zoals wij en de dood onderging aan het kruis.

Geef dat wij ter harte nemen wat zijn lijden ons te zeggen heeft en deel hebben aan zijn verrijzenis.

Dit collectegebed is afkomstig uit het Sacramentarium Gelasianum (Vat. Reg. lat. 316 f. 329), 1e helft achtste eeuw.

Opvalt in de tekst is dat er twee woorden zijn gebruikt die hetzelfde lijken te betekenen maar die elkaar toch niet helemaal dekken. Exemplum is een voorbeeld ter navolging uit het verleden met een grote gezaghebbend kracht – een woord afkomstig uit de klassieke Romeinse retorica. Zo zag Cicero zag keizer Augustus als exemplum. Een “exemplum” kan een bepaalde persoon zijn of een bepaald handelen[1]. Het begrip exemplum wordt echter verder op in de oratie nog meer uitgebreid met “documenta”. Documentum is dus een model voor navolging, een rolmodel zoals exemplum maar heeft soms ook de betekenis van “een proeve”, dat is een concrete demonstratie dat hetgeen wordt beweerd waar is: een evidentie, een bewijsstuk. We zien er ook het werkwoord docere/ docui, een documentum leert ons iets.

De oratie schetst ons het fundamentele en gezaghebbend patroon van de christelijke ervaring: zelf-ontlediging in de Menswording en in de Passie die voert tot de Verrijzenis. Christus is de proeve bij uitstek waarnaar wij ons eigen leven moeten vormen en modelleren. Het leven van Christus is niet alleen een historisch gegeven, maar voor ons een  “rolmodel” dat effectief  de kracht heeft om ons te (her)modelleren. Christus transformeert, herschept ons, gedoopten, die zijn geschapen naar Zijn beeld en gelijkenis, naar zijn volmaakt exemplum en documenta. Vandaag vragen wij speciaal dat Gods ons helpt Hem na te volgen, in woord en daad.

[1] Proefschrift David C. Urban University of Pennsylvania 2011