Uit de heilige Schrift weten we eigenlijk nauwelijks iets van hem; geen enkele woord is er van hem overgeleverd. En toch: uit dat het weinige wat er van hem gezegd wordt, blijkt wel zijn wezenlijke, ja zelfs cruciale rol in het geheim van Gods menswording, in Gods heilsplan.
Vandaag, op zijn hoogfeest neemt hij ons a.h.w. zelf bij de hand en vertelt hij zelf wat er eertijds allemaal in hem omging en komen we dankzij hem we ook het geheim van het leven en van Gods liefde op het spoor. St. Jozef treedt ons op een drievoudige wijze tegemoet: als de slapende Jozef, als de eerbiedige Jozef en als nadenkende en gehoorzame Jozef.
Als we hem ontmoeten als de slapende Jozef, dan zegt dat niet over zijn luidheid of traagheid, maar eerder iets over zijn waakzaamheid en openheid voor Gods woord, voor Gods roepstem. We zijn overdag misschien klaarwakker en toch valt het ons te midden van alle geluiden en beelden die op ons afkomen ontzettend moeilijk het wezenlijke van het onwezenlijke te scheiden. En nog moeilijker valt het ons met de oren van ons hart Gods fluisterende stem te vernemen, de stem die in de diepte van onze ziel tot ons spreekt. De slapende Jozef is een mooi beeld voor onze innerlijke waakzaamheid en opgeruimdheid. In de bereidheid het lawaai van de dag achter ons te laten en in de stilte van de nacht Gods gefluister te horen, daarin is St. Jozef ons grote voorbeeld.
In een droom ontvangt hij de opdracht die hem tot begeleider en beschermer van Maria en haar Kind maakt. Deze opdracht, het Kind en zijn Moeder te beschermen en te begeleiden maakt St. Jozef tot een ware rechtvaardige, tot iemand die niet in pakt maar ontvangt en wat hem toevertrouwd trouwt bewaart. Dat blijkt ook uit het evangelie van vandaag. Mattheus vertelt - ook al is het met weinig woorden – hoe het Jozef verging toen hij erachter kwam dat Maria zijn verloofde, zwanger was. Maar juist deze paar woorden helpen ons een helder beeld van zijn houding te krijgen. Jozef wist dat het kind in Maria’s schoot niet van hem was. En hij wist ook wat een vrouw te wachten stond die een onwettig kind verwachtte. Daarom besloot hij “in alle stilte van haar te scheiden” (Mt.1,19). Daarmee wilde hij Maria niet in de steek laten noch zichzelf uit de voeten maken. Integendeel. Zo wilde hij eerder de schuld van de onwettige verwekking op zich nemen en Maria de schande ervan besparen. Door in stilte van Maria te scheiden zouden de mensen denken dat hij de vader van het kind was. Dan had hij zichzelf weliswaar schade berokkend, maar Maria gevrijwaard. Daarom wordt hij terecht “rechtschapen” genoemd (Mt.1,19). Jozef – een man van eerbied, van respect en van trouw.
Tenslotte zien we ook hoe Jozef iemand is die nadenkt en gehoorzaam is. Wij zouden beide houdingen misschien tegen elkaar uitspelen. Wie nadenkt wil juist niet tot iedere prijs gehoorzaam zijn, maar zelf bepalen wat hij doet en laat. Bij Jozef ging zijn gehoorzaamheid niet ten koste van zijn eigen verantwoordelijkheid; zijn gehoorzaamheid bestond in de bereidheid zich te laten leiden. Jozef laat zich door God leiden. Dat sluit zijn denken niet uit maar brengt die juist in de hoogste staat van paraatheid. De mens die zich werkelijk door God laat leiden, moet erover nadenken wat God met hem voorheeft en dit denken en nadenken leidt uiteindelijk tot danken, zowel in gebed als in geloof. Zo is de heilige Jozef in zijn openheid, in zijn eerbied en in zijn nadenkende gehoorzaamheid een man van geloof, een man Gods. De heilige Jozef zal er geen probleem mee hebben dat we zo weinig beelden en afbeeldingen van hem om ons heen zien. Maar ons zal het goed doen als we zijn beeld en zijn geloof in ons meedragen en ons door dat beeld laten bepalen.
