We hebben het Triduum Sacrum
liturgisch gevierd en beleefd: de instelling van het Priesterschap werd
herdacht op Witte Donderdag, Christus, aanwezig in de H. Eucharistie, werd
overgebracht van het tabernakel naar een rustaltaar en het altaar werd van
linnen ontdaan, de Passie werd gezongen en het Heilig Kruis werd gekust. Onze
liturgische dood was voltooid. In de late avond, soms te middernacht begint
vandaag het Paasvigilie: er zijn weer bloemen, er is weer instrumentale muziek
(orgel) in de liturgie, de klokken luiden vol, de liturgische gewaden zijn wit
en goudkleurig na een lange periode van terughoudendheid in de opsmuk. Het
Exsultet klonk bij de Paaskaars “Licht van Christus”, en er was helder
licht, schijnend in de duisternis. Het doopwater werd gezegend en we zingen
eindelijk weer: Alleluia. De geloofsleerlingen (catechumenen) zijn opgenomen in
de Kerk of gedoopt, sommigen zijn ook gevormd. Zij ontvingen voor de eerste
keer Christus in de Heilige Eucharistie.
Op paaszondag horen we vandaag de
Sequentie Victimae paschali laudes over Christus de Koning-Overwinnaar (Victor
Rex) en zijn duel met de Dood. Onze Heilige Moeder de Kerk en haar kinderen
zijn vernieuwd in het licht van de belofte van de Verrijzenis. Omdat Christus
verrezen is, weten we dat ook wij eens mogen verrijzen.
Dit is de tekst van het
collecte-gebed van Paaszondag dat zijn oorsprong vindt in het oude
Sacramentarium Gelasianum.
Deus, qui hodierna
die, per Unigenitum tuum, aeternitatis nobis aditum, devicta morte, reserasti,
da nobis, quaesumus, ut, qui resurrectionis dominicae sollemnia colimus, per
innovationem tui Spiritus in lumine vitae resurgamus.
In de Nederlandse vertaling van
het Romeins Missaal luidt de tekst:
God, vandaag hebt Gij ons de
toegang tot het eeuwig leven ontsloten, want uw eniggeboren Zoon heeft de dood
overwonnen. Wij vragen U bij deze viering van zijn verrijzenis: vernieuw ons
door uw Geest om met Hem te verrijzen tot het licht van het leven.
Opvallend is de alliteratie
(beginrijm) de re-klank in reserasti, resurrectionis… resurgamus en de er-klank
in hodierna… per… aeternitatis… reserasti. In het tweede deel is sprake van
assonantie (klankrijm) op de i-klank dominicae, colimus, tui, spiritus, lumine.
Vooral hardop oplezen komt deze rijmstructuur goed tot zijn recht.
Het Latijnse werkwoord colere
betekent “in cultuur brengen” zoals bij bebouwing van het land, en het betekent
ook “goed voor iets of iemand zorgen”, dat wil zeggen “in ere houden, vereren,
aanbidden”. Het wordt gebruikt in de landbouw, maar ook in een religieuze
context. Het Latijnse woord
“cultus” betekent “eredienst”.
Letterlijke vertaling:
O God, Gij hebt U vandaag nadat
de dood was overwonnen, voor ons de poort naar de eeuwigheid geopend door uw
Enige Zoon, geef ons, zo smeken wij u, dat wij die eerbiedig het jaarlijkse
Hoogfeest van de Verrijzenis van de Heer vieren, eens mogen verrijzen in het
Levende Licht, door de vernieuwende kracht van uw Heilige Geest.
Met Pasen vernieuwen wij christenen
onze geloofsbelijdenis als “nieuwe mensen”. In het water van het Doopsel gaan
wij door de dood naar nieuw leven.
In de vroegere christentijden
hadden geloofsleerlingen een lange voorbereidingsperiode, voordat zij werden
toegelaten tot de viering van het heilig Mysterie van de Mis. Zij mochten de
Schriftlezing en de preek bijwonen, maar moesten vertrekken voor het
Eucharistisch gedeelte. In de paaswake stonden de geloofsleerlingen ten
overstaan van de gemeenschap en zeiden
zij hun geloofsbelijdenis. Dan werden de deuren voor hen geopend. Gezalfd,
gedoopt, gekleed in witte gewaden, mochten zij in het heiligdom staan en voor
de eerste keer deelnemen aan de Heilige Eucharistie.
De nieuw gedoopten werden
“infantes” genoemd, de “nieuwgeboren kinderen” van de Kerk. Voor hen gebruikte
de heilige Augustinus van Hippo (430) aan de landbouw ontleende beelden,
wanneer hij het heiligdom van een basiliek vergeleek met een dorsvloer, waar
kaf en koren werden gescheiden.
Augustinus leerde de wit geklede
“infantes” dat niet alleen brood en wijn van gedaante veranderden
(transformeerden), maar dat mensen dat ook doen. Brood wordt gemaakt van vele
graankorrels, wijn van veel druiven. Graan en druiven worden door ons veranderd
tot brood en wijn, die op hun beurt worden veranderd door God. Wederkerig
worden het getransformeerde brood en de getransformeerde wijn aan ons teruggegeven
om ons te veranderen. Augustinus onderwees de geloofsleerlingen zichzelf te
zien als veranderde mensen, intiem verbonden met en betrokken op de Heilige
Eucharistie. “Estote quod videtis, et accipite quod estis… Wordt wat je ziet en
ontvang wat je bent (s.272,1). Hij vergeleek de nieuwe christenen met graan,
dat werd gezaaid, geoogst, gemalen en gebakken tot brood door menselijke
handelingen, en zo voorbereid op de Eucharistie. God plant nieuwe christenen om
graankorrels te worden (spicas) en geen doornen (spinas). De nieuw gedoopten
zijn jonge scheuten in de velden van de Heer, die moet worden besproeid door de
fontein van de Wijsheid, om te worden doordrenkt met het licht van de
Gerechtigheid.
Laten wij proberen iets te
ervaren van de vreugde en ijver van de bekeerlingen in onze deelname aan de
Heilige Mis.
Een Kerk-brede liturgiecatechese
zou helpen. Dan wordt de Heilige Mis gevierd op een manier, dat we erin kunnen
verzinken en er uit kunnen groeien, erin kunnen rusten en kunnen worden gevoed
door de geheimen die de heilige Sacramenten van de Kerk ons openbaren. De
Heilige Mis is geen toneelstuk of gedachtenisviering, maar het is het Leven zelf.
Alles wat we doen en zeggen in de Heilige Mis heeft een betekenis, soms
openlijk, vaker vervuld. Geheimen zijn nooit geheel te doorgronden en een glimp
wordt geopenbaard, aan wie dat waardig wil zijn.
Het Paasoctaaf verlengt voor ons
de gelegenheid om te bidden en om het geheim van de Verrijzenis van Onze Heer
te gedenken en te aanbidden.
Wij wensen U en de Uwen een
gezegende en genaderijke Paastijd.
Resurrexit sicut dixit. Alleluia.
Deze tekst is grotendeels ontleend aan Father John
Zuhlsdorf. Wij danken hem van harte voor de toestemming deze tekst in
Nederlandse vertaling op dit weblog te publiceren.
